Na przełomie XIX i XX wieku powstały w Królestwie Polskim trzy rządowe szkoły rzemieślnicze, utrzymywane wspólnie przez państwo i zarządy miejskie. Były to pierwsze w ogóle szkoły, przewidziane w opracowanym jeszcze w 1890 roku, planie rozwoju szkolnictwa zawodowego. Zlokalizowano je w Olkuszu, Radomiu i Siedlcach. W roku 1900, w wynajętym prywatnym budynku przy ulicy Górniczej, rozpoczęło naukę pierwszych 29 chłopców, z których 14, po czteroletnim kursie nauczania, ukończyło szkołę, zdobywając tytuł czeladnika. Szkoła olkuska otrzymała nazwę "Riemiesljennoje ucziliszcze". Pierwszymi jej kierownikami zostali Rosjanie: Aleksiej Jakowlew i Iwan Jegorow, językiem wykładowym był rosyjski. Obecny budynek oddano do użytku w 1901 roku, w nim właśnie, dla zamieszkałych na terenie miasta Rosjan, utworzono później kaplicę prawosławną.
Szkoła przechodziła różne koleje losu, a były one odzwierciedleniem wydarzeń historycznych, dobrze znanych wszystkim Polakom...
W 1905 roku miał miejsce strajk młodzieży, w którym domagano się między innymi wprowadzenia nauczania w języku polskim. Rok 1914 przyniósł przerwanie działalności Szkoły, władze austriackie zamieniły budynek w sztab wojskowy, koszary i więzienie.
Naukę wznowiono dopiero w roku 1916, w całkiem innej niż poprzednia oprawie. Dyrektorem został Polak, inż. Stanisław Bac, młodzież uczyła się po polsku, a Szkoła otrzymała sztandar, zaprojektowany przez nauczyciela rysunku, olkuskiego artystę - Władysława Turbasa. Na sztandarze widniał po jednej stronie wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, zaś po drugiej Orzeł w Koronie.
Rok 1916 zapisał się w historii Szkoły szczególnie, także ze względu na wizytę dwóch wybitnych osobistości.
20 listopada w jej szacownych murach gościli: ówczesny wódz Legionów Polskich - Józef Piłsudski oraz ksiądz doktor biskup Władysław Bandurski - kapelan tychże. Obydwaj dostojnicy dokonali wpisów do Księgi Protokołów Rady Pedagogicznej.
Brzmią one następująco:
"Sztuka łamania przeszkód najczęściej jest sztuką
nieuważania tego czy owego za przeszkodę".
Józef Piłsudski
"Niech Bóg błogosławi pracy podjętej dla wychowania
młodego pokolenia w cnotach obywatelskich, w sumienności
i umiłowaniu Matki Ojczyzny".
dr Władysław Bandurski Biskup

Po wybuchu II wojny światowej Szkoła funkcjonowała do czerwca 1940 roku, wtedy właśnie została zamknięta przez władze niemieckie.
Wielu nauczycieli i pracowników represjonowano, dokumentację i sporą część księgozbioru oddano do Fabryki Papieru w Kluczach, zaś Szkołę i warsztaty szkolne okupant wykorzystał do produkcji sprzętu wojennego. Z pożogi wojennej ocalał pierwszy sztandar Szkoły uratowany i przechowany przez woźnego - pana Władysława Kościńskiego i jego synów.
W lutym 1945 roku w ławach szkolnych znów zasiedli uczniowie... Od tej pory, nieprzerwanie, rok po roku, kolejne pokolenia zdobywają tu wiedzę przekazywaną im przez ofiarnych nauczycieli, którzy niejednokrotnie tej właśnie placówce poświęcali całe swoje życie zawodowe.
Na przestrzeni lat Szkoła przechodziła kolejne przemiany, poszerzała kierunki kształcenia. Zmieniały się też jej nazwy.
Od pierwszej, rosyjskiej - "Riemiesljennoje ucziliszcze", przez nazwę nadaną jej w 1922 roku w związku z upaństwowieniem - Państwowa Szkoła Rzemieślniczo- Przemysłowa, a następnie: Państwowe Gimnazjum Mechaniczne I i II stopnia, Zasadnicza Szkoła Metalowo-Odlewnicza i Technikum Mechaniczne, Technikum Mechaniczne i Zasadnicza Szkoła Zawodowa, Zespół Szkół Mechaniczno- Samochodowych w Olkuszu, aż po dzisiejszą - Zespół Szkół Nr 1.

 

W ciągu lat Szkoła otrzymała kolejne sztandary, a w 1984 roku nadano jej imię Stanisława Staszica.
Stopniowo rozwijała się, doskonaliła i zmieniała baza Szkoły. Dbali o to kolejni Kierownicy i Dyrektorzy. Było ich, od początku istnienia Szkoły, do dziś 21.
Oto ich nazwiska:
inż. Aleksiej Jakowlew
Iwan Jegorow 1899 – 1916
inż. Stanisław Bac 1916 – 1924
inż. Kazimierz Kamiński 1924 – 1928
Ignacy Kowalski 1928 – 1929
inż Władysław Majewski 1929 – 1948
mgr inż. Andrzej Wójcikowski 1948 – 1949
Antoni Gniewczyński 1949 – 1951
Leon Kunik 1951 – 1952
Alojzy Zwoliński 1952 – 1953
Roman Gurbiel 1953 – 1954
mgr inż. Adolf Nowak 1954 – 1955
Dyrektor Technikum Mechanicznego
mgr inż. Stefan Górnisiewicz 1954 – 1954
Tadeusz Kaczor 1954 – 1955
Dyrektor Zasadniczej Szkoły Zawodowej
mgr Longin Suss 1955 – 1973
mgr inż. Stanisław Kaliś 1973 – 1978
mgr Jan Żebrak 1978 – 1990
Krzysztof Orczyk 1990 – 1991
z-ca dyrektora 1977 – 1990
mgr Henryk Kamiński 1991 – 2006
mgr Ryszard Januszek 2006
Obecnie, od 1 września 2006 roku, funkcję dyrektora Szkoły pełni pierwsza w jej historii kobieta:
mgr inż. Aldona Nowicka.
Zastępcami dyrektora są:
mgr Aneta Gut, mgr Edyta Dołęga i mgr Dariusz Skałbania.

Z ważnych, bo wydatnie polepszających warunki funkcjonowania Szkoły przedsięwzięć, wymienić należy zarówno te sprzed wielu lat, na przykład oddanie do użytku w 1938 roku hali warsztatów szkolnych przy ulicy Górniczej (istnieje do dziś), czy rozbudowę głównego budynku po pożarze, jak i te bardziej współczesne. Do nich należą między innymi: wzniesienie biurowca z zapleczem socjalnym i budynków magazynowych, przeprowadzenie remontu kapitalnego otrzymanych od Urzędu Miasta obiektów po byłej Szkole Podstawowej Nr 2, zaadaptowanie warsztatów samochodowych przy ul. Legionów Polskich, wybudowanie nowej sali gimnastycznej, oddanie do użytku Stacji Kontroli Pojazdów.
To tylko niektóre, najważniejsze fakty z przebogatej historii naszej Szkoły - nie bez powodu nazywanej Najstarszą Szkołą Techniczną Ziemi Olkuskiej. Teraz jej historię "pisać" będziemy razem: dyrekcja, nauczyciele, pracownicy, starsi i młodsi uczniowie...

mgr Ewa Cieśla